événement
L’Ironie contemporaine : littérature, philosophie, politique, médias (9-10.06.08, Sorbonne)
L'Ironie contemporaine : littérature, philosophie, politique, médias.
Colloque international, en Sorbonne, les 9 et 10 juin 2008
« Si seulement, du souffle de l'harmonie,
On pouvait faire tourner l'essieu.
Si, sans le frein grinçant de l'ironie,
On pouvait mouvoir quelque chose »
Cyprian Norwid, « Ironie », trad. de Yves Bonnefoy
Le monde contemporain avec son pluralisme de valeurs nous impose la tolérance, et par là, il nous contraint de mettre entre guillemets notre propre opinion, de la considérer comme l'une parmi d'autres, et non pas comme la seule véritable et authentique. La franchise est suspecte, on la soupçonne d'être naïve ou dogmatique. L'expression directe et passionnée des convictions est mal vue dans les sciences humaines.
La crise de la parole sérieuse provoque la multiplication des discours « doubles », obliques : parodies, pastiches, textes elliptiques, constructions ironiques. Une distance envers soi-même caractérise les citoyens de nos démocraties, ce qui les distingue des ironistes d'autrefois, lesquels critiquaient subtilement l'autrui, en se plaçant eux-mêmes dans la position supérieure. A la différence de l'ironie rhétorique et de ses multiples manifestations, nous pouvons parler aujourd'hui d'une nouvelle forme de conscience ironique. Trompeuse, fugitive, désabusée, irresponsable, elle prend une posture qui transgresse « la bonne foi » et, dans son mouvement, suspend la notion classique de vérité.
Pourtant, la thèse sur l'omniprésence de l'ironie dans les discours contemporains peut être mise en doute. Nous invitons aussi à s'exprimer tous ceux qui souhaitent la contredire, les partisans de la passion, les défenseur des discours univoques et transparents face l'intention du sujet, ceux qui désirent changer le monde sans entendre « le frein grinçant de l'ironie ». Il se peut que pour certains ce « grincement » signifie non pas la crise du système mais l'usure des manières d'en parler, non pas tant la crise de la connaissance que le défaut de l'appareillage, toujours possible à réajuster. Mais là aussi, nous nous retrouvons face à l'ironie : de la critique découle la raillerie, à la place de l'ironie nous avons une satire politique, et la posture ironique se transforme en parole militante. C'est pourquoi, en parlant de l'ironie contemporaine, il faut prendre en compte non seulement sa dimension pragmatique mais aussi historique et psychosociale.
Lors du présent colloque, nous vous proposons de débattre de la conscience ironique et de sa présence dans la philosophie, la littérature, la politique et dans le monde des médias.
Notre rencontre abordera des questions concrètes :
1. La théorie et la pratique de l'ironie dans le discours verbal et iconique. Fictions ironiques.
2. Mise en abyme et la présence de l'ironie romantique dans la littérature contemporaine.
3. Traduction du discours ironique.
4. Le rôle de l'ironie dans le discours politique et médiatique ; le théâtre satirique comme une forme de critique des systèmes et des schémas obsolètes.
5. La position de l'intellectuel et du chercheur face aux différentes écoles du soupçon, les formes que revêt sa recherche de vérité, cette attitude de distanciation dont fit preuve Roland Barthes lorsqu'il dit, dans son autobiographie « retorse », que « Tout ceci doit être considéré comme dit par un personnage du roman » (R.B. par R.B., Seuil, 1975, p. 169).
Veuillez nous faire part de vos propositions jusqu'au 7 décembre 2007.
Zofia Mitosek
--------------------------------------------------------
IRONIA W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM
(Literatura, filozofia, polityka, media)
Konferencja międzynarodowa, Sorbona, 9
- 10 czerwca 2008
Poeta polski w połowie XIX wieku napisał:
Żeby to tchem samym harmonii
Można było kręcić wozów oś
I bez s-krzypnięcia wstecz ironii
Żeby udało się zrobić coś... (C. Norwid, Ironia)
Pluralizm światopoglądowy nakazuje nam tolerancję wobec przekonań innych ludzi, a tym samym zmusza nas do wzięcia w cudzysłów swoich własnych poglądów, do uznania ich za jedne z możliwych, a nie za jedynie prawdziwe, autentyczne. Szczerość staje się dzisiaj gestem podejrzanym, dowodzi albo naiwności, albo postawy dogmatycznej. Obawa przed bezpośrednią ekspresją przekonań ujawnia się także w dyskursie naukowym.
Kryzys żarliwości
- jak to nazwał inny poeta polski
- mnoży dyskursy podwojone”: parodie, pastisze, wypowiedzi eliptyczne, konstrukcje ironiczne. Gest dystansu wobec siebie samego odróżnia członków społeczeństw demokratycznych od dawnych ironistów, którzy krytykując subtelnie innych, siebie samych stawiali na poziomie metapodmiotowym. Przywołując rozmaite postacie ironii retorycznej, dzisiaj możemy mówić o nowej formie świadomości: zwodniczej, nieodpowiedzialnej, dwuznacznej, wykraczającej poza dobrą wiarę i klasyczne pojęcie prawdy świadomości ironicznej”.
Jednakże, wbrew sugerowanej wcześniej tezie, być może znajdą się wypowiedzi, które wszechobecność ironii w dyskursie współczesności zakwestionują, być może spotkamy obrońców żarliwości i poszukiwaczy dyskursów jednoznacznych, przezroczystych wobec intencji podmiotu, ludzi którzy chcąc zmienić świat nie słyszą skrzypienia”. Będą też inni, dla których owo skrzypienie” sygnalizuje nie tyle kryzys systemu, co zestarzenie się sposobów mówienia o nim, nie tyle kryzys poznania, co błąd aparatury
- zawsze możliwy do naprawy. Ale i w tym miejscu natykamy się na ironię
- konsekwencją krytyki jest szyderstwo, ironia zmienia się w polityczną satyrę, a postawa ironiczna w słowo walczące.
Tak sformułowany temat prowokuje do refleksji nad filozofią, literaturą, polityką, aktywnością medialną. Dlatego mówiąc dzisiaj o ironii, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko jej pragmatyczne, ale historyczne i psychospołeczne wymiary.
Konferencja nasza dotyczyć będzie spraw konkretnych:
1. Teorii oraz praktyki ironii w dyskursie werbalnym i ikonicznym. Fikcji ironicznej.
2. Mise en abyme i obecności ironii romantycznej we współczesnej literaturze.
3. Problemów przekładu tekstów ironicznych.
4. Roli ironii w dyskursie politycznym; teatru satyrycznego jako formy krytyki zużytych systemów i schematów.
5. Sytuacji intelektualisty i badacza wobec rozmaitych szkół podejrzeń: sposobów walki o prawdę w świecie ironii, co najlepiej wyraził Roland Barthes w swej przewrotnej autobiografii: Tout ceci doit être considéré comme dit par un personnage du roman”.
Konferencja odbędzie się w dniach 9
- 10 czerwca 2008 na Sorbonie. Zapraszając państwa do naszego dialogu na temat ironii, prosimy o zgłaszanie tematów wystąpień do 1 grudnia 2007.
Prof. Zofia Mitosek
Colloque international, en Sorbonne, les 9 et 10 juin 2008
appel à contributions : jusqu'au 7 décembre 2007
« Si seulement, du souffle de l'harmonie,
On pouvait faire tourner l'essieu.
Si, sans le frein grinçant de l'ironie,
On pouvait mouvoir quelque chose »
Cyprian Norwid, « Ironie », trad. de Yves Bonnefoy
Le monde contemporain avec son pluralisme de valeurs nous impose la tolérance, et par là, il nous contraint de mettre entre guillemets notre propre opinion, de la considérer comme l'une parmi d'autres, et non pas comme la seule véritable et authentique. La franchise est suspecte, on la soupçonne d'être naïve ou dogmatique. L'expression directe et passionnée des convictions est mal vue dans les sciences humaines.
La crise de la parole sérieuse provoque la multiplication des discours « doubles », obliques : parodies, pastiches, textes elliptiques, constructions ironiques. Une distance envers soi-même caractérise les citoyens de nos démocraties, ce qui les distingue des ironistes d'autrefois, lesquels critiquaient subtilement l'autrui, en se plaçant eux-mêmes dans la position supérieure. A la différence de l'ironie rhétorique et de ses multiples manifestations, nous pouvons parler aujourd'hui d'une nouvelle forme de conscience ironique. Trompeuse, fugitive, désabusée, irresponsable, elle prend une posture qui transgresse « la bonne foi » et, dans son mouvement, suspend la notion classique de vérité.
Pourtant, la thèse sur l'omniprésence de l'ironie dans les discours contemporains peut être mise en doute. Nous invitons aussi à s'exprimer tous ceux qui souhaitent la contredire, les partisans de la passion, les défenseur des discours univoques et transparents face l'intention du sujet, ceux qui désirent changer le monde sans entendre « le frein grinçant de l'ironie ». Il se peut que pour certains ce « grincement » signifie non pas la crise du système mais l'usure des manières d'en parler, non pas tant la crise de la connaissance que le défaut de l'appareillage, toujours possible à réajuster. Mais là aussi, nous nous retrouvons face à l'ironie : de la critique découle la raillerie, à la place de l'ironie nous avons une satire politique, et la posture ironique se transforme en parole militante. C'est pourquoi, en parlant de l'ironie contemporaine, il faut prendre en compte non seulement sa dimension pragmatique mais aussi historique et psychosociale.
Lors du présent colloque, nous vous proposons de débattre de la conscience ironique et de sa présence dans la philosophie, la littérature, la politique et dans le monde des médias.
Notre rencontre abordera des questions concrètes :
1. La théorie et la pratique de l'ironie dans le discours verbal et iconique. Fictions ironiques.
2. Mise en abyme et la présence de l'ironie romantique dans la littérature contemporaine.
3. Traduction du discours ironique.
4. Le rôle de l'ironie dans le discours politique et médiatique ; le théâtre satirique comme une forme de critique des systèmes et des schémas obsolètes.
5. La position de l'intellectuel et du chercheur face aux différentes écoles du soupçon, les formes que revêt sa recherche de vérité, cette attitude de distanciation dont fit preuve Roland Barthes lorsqu'il dit, dans son autobiographie « retorse », que « Tout ceci doit être considéré comme dit par un personnage du roman » (R.B. par R.B., Seuil, 1975, p. 169).
Veuillez nous faire part de vos propositions jusqu'au 7 décembre 2007.
Zofia Mitosek
--------------------------------------------------------
IRONIA W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM
(Literatura, filozofia, polityka, media)
Konferencja międzynarodowa, Sorbona, 9
- 10 czerwca 2008
Poeta polski w połowie XIX wieku napisał:
Żeby to tchem samym harmonii
Można było kręcić wozów oś
I bez s-krzypnięcia wstecz ironii
Żeby udało się zrobić coś... (C. Norwid, Ironia)
Pluralizm światopoglądowy nakazuje nam tolerancję wobec przekonań innych ludzi, a tym samym zmusza nas do wzięcia w cudzysłów swoich własnych poglądów, do uznania ich za jedne z możliwych, a nie za jedynie prawdziwe, autentyczne. Szczerość staje się dzisiaj gestem podejrzanym, dowodzi albo naiwności, albo postawy dogmatycznej. Obawa przed bezpośrednią ekspresją przekonań ujawnia się także w dyskursie naukowym.
Kryzys żarliwości
- jak to nazwał inny poeta polski
- mnoży dyskursy podwojone”: parodie, pastisze, wypowiedzi eliptyczne, konstrukcje ironiczne. Gest dystansu wobec siebie samego odróżnia członków społeczeństw demokratycznych od dawnych ironistów, którzy krytykując subtelnie innych, siebie samych stawiali na poziomie metapodmiotowym. Przywołując rozmaite postacie ironii retorycznej, dzisiaj możemy mówić o nowej formie świadomości: zwodniczej, nieodpowiedzialnej, dwuznacznej, wykraczającej poza dobrą wiarę i klasyczne pojęcie prawdy świadomości ironicznej”.
Jednakże, wbrew sugerowanej wcześniej tezie, być może znajdą się wypowiedzi, które wszechobecność ironii w dyskursie współczesności zakwestionują, być może spotkamy obrońców żarliwości i poszukiwaczy dyskursów jednoznacznych, przezroczystych wobec intencji podmiotu, ludzi którzy chcąc zmienić świat nie słyszą skrzypienia”. Będą też inni, dla których owo skrzypienie” sygnalizuje nie tyle kryzys systemu, co zestarzenie się sposobów mówienia o nim, nie tyle kryzys poznania, co błąd aparatury
- zawsze możliwy do naprawy. Ale i w tym miejscu natykamy się na ironię
- konsekwencją krytyki jest szyderstwo, ironia zmienia się w polityczną satyrę, a postawa ironiczna w słowo walczące.
Tak sformułowany temat prowokuje do refleksji nad filozofią, literaturą, polityką, aktywnością medialną. Dlatego mówiąc dzisiaj o ironii, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko jej pragmatyczne, ale historyczne i psychospołeczne wymiary.
Konferencja nasza dotyczyć będzie spraw konkretnych:
1. Teorii oraz praktyki ironii w dyskursie werbalnym i ikonicznym. Fikcji ironicznej.
2. Mise en abyme i obecności ironii romantycznej we współczesnej literaturze.
3. Problemów przekładu tekstów ironicznych.
4. Roli ironii w dyskursie politycznym; teatru satyrycznego jako formy krytyki zużytych systemów i schematów.
5. Sytuacji intelektualisty i badacza wobec rozmaitych szkół podejrzeń: sposobów walki o prawdę w świecie ironii, co najlepiej wyraził Roland Barthes w swej przewrotnej autobiografii: Tout ceci doit être considéré comme dit par un personnage du roman”.
Konferencja odbędzie się w dniach 9
- 10 czerwca 2008 na Sorbonie. Zapraszając państwa do naszego dialogu na temat ironii, prosimy o zgłaszanie tematów wystąpień do 1 grudnia 2007.
Prof. Zofia Mitosek
